Περιγραφή
Βασικές Πληροφορίες
To καταπληκτικότερο ιερό προσκύνημα της Ορθοδοξίας στην Πελοπόννησο είναι η Ιερά Μονή του Μ. Σπηλαίου, η οποία προκαλεί δέος, καθώς βρίσκεται στη σκιά απόκρημνου βράχου σε υψόμετρο 940 μ. Πήρε το όνομά της από το κάθετο βραχώδες συγκρότημα του Χελμού, επάνω στο οποίο είναι κτισμένη η Μονή. Σήμερα οκταώροφη, υψώνεται “κολλημένη” στο βράχο καθηλώνοντας και τον πιο αδιάφορο επισκέπτη.
Το καθολικό της Μονής σκαμμένο στο βράχο, είναι ναός σταυροειδής, εγγεγραμμένος με δύο νάρθηκες. Ο κύριος ναός έχει τοιχογραφίες του 1653, αξιόλογα μαρμαροθετήματα στο δάπεδο, ξυλόγλυπτο τέμπλο κ.λ.π.
Στη Μονή του Μ. Σπηλαίου η ψυχή του πιστού αισθάνεται τη μηδαμινότητά της, καθώς εισέρχεται στην κατανυκτική ατμόσφαιρα του ναού μέσα στο κοίλωμα του σπηλαίου.
Ιστορία Μονής
Κατά το Κτιτορικό της Μονής, η ιστορία και η ζωή της Μονής του Μ. Σπηλαίου αρχίζει με το θαυμαστό τρόπο της ανεύρεσης της Ιεράς Εικόνος. Δύο αδελφοί από την Θεσσαλονίκη, Συμεών και Θεόδωρος, διακρινόμενοι για την μόρφωση και την ευσέβειά τους, αφού ασκήθηκαν στα όρη Όλυμπος, Όσσα και Πήλιο, ήλθαν στο Άγιο Όρος για να γνωρίσουν φωτισμένους ησυχαστές και άνδρες της ερήμου. Από εκεί πήγαν στους Αγίους Τόπους για να προσκυνήσουν όλα τα μέρη που περιπάτησαν οι Θεανδρικοί πόδες του Σωτήρος Χριστού. Στα Ιεροσόλυμα έγιναν ιερείς από τον σπουδαίο επίσκοπο της Αγίας Πόλης Μάξιμον. Εκεί ο καθένας ξεχωριστά είδε την ίδια οπτασία και έλαβαν την εντολή να μεταβούν στην Αχαΐα, να εύρουν την ιστορηθείσα από τον Θεηγόρο Ευαγγελιστή Λουκά ανάγλυφη εικόνα της Παναγίας. Ύστερα από πολλές περιπλανήσεις και αποκαλυπτικά όνειρα, συνάντησαν, στην περιοχή της Ζαχλωρούς, τη βοσκοπούλα Ευφροσύνη το 362 μ.Χ. Όταν την πλησίασαν, η Ευφροσύνη τους προσκύνησε με σεβασμό και ανέφερε τα ονόματά τους. Στη συνέχεια τους οδήγησε στο σπήλαιο, που βρισκόταν η αναζητούμενη Ιερά Εικόνα, τήν οποία είχε ανακαλύψει -προ ολίγου χρόνου – η ίδια – θεία Βουλή-, με την οδηγία ενός τράγου, που πήγαινε στο σπήλαιο για νερό και εξήρχετο με βρεγμένο το γένειό του. Με πολλή χαρά, ευγνωμοσύνη και ευλάβεια, οι μοναχοί Συμεών και Θεόδωρος πήραν την εικόνα έξω από το Σπήλαιο και το εκαθάρισαν από την πυκνή βλάστηση.
Όταν έκαυσαν τα κλαδιά, από την θερμότητα εκτινάχθηκε βίαια ένας δράκοντας προς την έξοδο του Σπηλαίου, ο οποίος δια κεραυνού φονεύθηκε.
Σε ανάμνηση αυτού του θαύματος σώζονταν, μέχρι τελευταία, τα οστά του δράκοντα. Μέσα στο σπήλαιο κατασκεύασαν μικρό Ναό και μερικά μικρά κελιά με την συνδρομή του πλήθους των πιστών, που συνέρρεαν δια να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου και να ακούσουν τον Θείο Λόγο από τους Θεοκήρυκες Πατέρες Συμεών και Θεόδωρο. Πολλοί από τους ακροατές παρέμεναν για άσκηση. Έτσι, σιγά-σιγά, η Μονή έγινε μία από τις πλέον πολυμονάχους και γνώρισε ακμή και αίγλη. Υπήρξε διά μέσου των αιώνων φάρος της Ορθοδοξίας, έπαλξη του Ελληνισμού, εστία αντίστασης κατά των Τούρκων κατακτητών και άπαρτο φρούριο. Τέσσερις φορές καταστράφηκε από πυρκαγιές, το 840, το 1400, το 1640 και το 1934, πάντοτε, όμως, διεσώζετο η Αγία Εικόνα με τρόπο θαυμαστό.
Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, επειδή ήταν κέντρο αντίστασης κατά των κατακτητών, δέχτηκε πολλές επιθέσεις, αλλά ποτέ δεν κατακτήθηκε. Είναι γνωστή η υπερήφανη, ηρωική απάντηση του ηγούμενου Δαμασκηνού τον Ιούνιο του 1827 στον Ιμπραήμ. “… δια να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον … αν έλθης εδώ να μας πολεμήσης και μας νικήσης , δεν είναι μεγάλο κακόν, διότι θα νικήσης παπάδες, αν όμως νικηθής … θα είναι εντροπή σου …” και πραγματικά νικήθηκε μετά από επικό αγώνα και την βοήθεια της Παναγίας. Μόνο κατά την κατοχή (Δεκέμβριος 1943) η Μονή λεηλατήθηκε, οι μοναχοί πλήρωσαν τη θηριωδία των Ναζί, ριφθέντες σε απόκρημνο βράχο, όπου και φονεύθηκαν. Τα εναπομείναντα κελιά από την πυρκαγιά του 1934, πυρπολήθηκαν.
Παρ’ όλες αυτές τις δοκιμασίες, η Μονή του Μ. Σπηλαίου, -όπως το έθνος μας- μετά από κάθε καταστροφή ή πυρκαγιά ανεγειρόταν καλύτερη. Tο 1979 ανέλαβε την Ηγουμενία της Μονής ο μακαριστός Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Θεοδωρόπουλος (+ 24.11.2012). Τότε η Μονή από “ιδιόρρυθμος” έγινε “Κοινόβιος”, ώστε απερίσπαστοι οι μοναχοί να υπηρετούν την Παναγία, στην υπηρεσία της οποίας έταξαν τους εαυτούς τους.
Η Ιερά Μονή σήμερα
Το Μέγα Σπήλαιο αποτελεί όαση πνευματική για τους πολυάριθμους προσκυνητές.
Με την βοήθεια της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, την μέριμνα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών & πάσης Ελλάδος κυρού Χριστοδούλου να ενταχθεί σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα ανακαίνισης και τις επίπονες ενέργειες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη πρ. Καλαβρύτων & Αιγιαλείας κ. Αμβροσίου ετέθη στο πρόγραμμα της Ε.Ε. και από το έτος 2003 άρχισαν οι εργασίες ανακαίνισης της Ιεράς Μονής.
Το έργο ολοκληρώθηκε επιτυχώς το 2013, τα δε εγκαίνια τελέσθηκαν στις 15 Αυγούστου 2013 από τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών & πάσης Ελλάδος κ. κ. Ιερώνυμο.
Πνευματικοί Θησαυροί Μονής
- Η εικόνα της Παναγίας Μεγαλοσπηλαιωτίσσης: Είναι έργο του Αποστόλου Λουκά. Πιστεύεται ότι μαζί με το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων την χάρισε ο Απ. Λουκάς στο πνευματικό του τέκνο, τον ηγεμόνα της Αχαΐας Θεόφιλο. Εκείνος δε την κληροδότησε στους απογόνους του. Κατά την εποχή των διωγμών, αυτοί την έκρυψαν στο Σπήλαιο. Όταν αυτοί πέθαναν ή φονεύθηκαν διά τον Χριστόν, παρέμεινε στο Σπήλαιο μέχρι που ανακαλύφθηκε κατά θαυμαστό τρόπο από την Αγία Ευφροσύνη. Είναι ανάγλυφη, πάχους τριών πόντων και πλασμένη από κερί, μαστίχα και άλλες ύλες. Φέρει εσθήτα χρωματισμένη και χρυσά διαγράμματα. Από τις πολλές πυρκαγιές έχει αμαυρωθεί. Το σώμα της είναι εστραμμένο δεξιά, με κεκλιμένη την κεφαλή προς τον Υιόν της, κρατώντας τον στο δεξί χέρι (Δεξιοκρατούσα), ο οποίος με το αριστερό του χέρι κρατεί ελαφρά την αριστερή παλάμη της Μητρός Του, ενώ με το δεξιό κρατεί το Ευαγγέλιο. Δεξιά και αριστερά της κηρόπλαστης εικόνας παρίστανται, μετά φόβου άγγελοι. Στις τέσσερις γωνίες της εικόνας βρίσκονται δεξιά εξαπτέρυγα Σεραφείμ και αριστερά πολυόμματα Χερουβείμ.
- Κειμηλιαρχείο της Ιεράς Μονής: Στο Κειμηλιαρχείο της Μονής υπάρχουν πολλά ιερά κειμήλια: σιγγίλια, χειρόγραφα με εξαίρετες μικρογραφίες, διάφοροι σταυροί ευλογίας, χαλκογραφίες, προσωπογραφίες κ.α. Ανακαινίσθηκε εκ βάθρων από τους αδελφούς Αδραβιδιώτη.
- Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίων Συμεών, Θεοδώρου και Ευφροσύνης, Κτιτόρων: Στο παρεκκλήσιο των Κτιτόρων Συμεών Θεοδώρου και Ευφροσύνης, υπάρχουν πολλές λειψανοθήκες με Ιερά Λείψανα πολλών Αγίων, οι τίμιες Κάρες των ιδρυτών της Μονής καθώς και τμήμα του ιερού Λειψάνου του Αγ. Χαραλάμπους (άφθαρτο αριστερό χέρι σε στάση ευλογίας.
Αξιοθέατα
- Tο “Τρύπιο Λιθάρι”, απ’ όπου διέρχεται το φως του ήλιου, μόνο στις δύο Ισημερίες.
- Η βραχώδης περιοχή “κισωτή”, από την οποία τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1943 γκρέμισαν τους πατέρες της Μονής καθώς και προσκυνητές.
- Το ανακαινισμένο φρούριο, που βρίσκεται στην κορυφή του βράχου του Μεγ. Σπηλαίου.
Παραγωγή
Η Ιερά Μονή του Μεγ. Σπηλαίου, παράγει, έξτρα παρθένο έλαιόλαδο, εσπεριδοειδή, και οίνο.
Απολυτίκιο Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Ἦχος α’.
Ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ Κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε· μετέστης πρὸς τὴν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη, ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. β’. Αὐτόμελον.
Τὴν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον, καὶ προστασίαις ἀμετάθετον ἐλπίδα, τάφος καὶ νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν, ὡς γὰρ ζωῆς Μητέρα, πρὸς τὴν ζωὴν μετέστησεν, ὁ μήτραν οἰκήσας ἀειπάρθενον.
Μεγαλυνάριον
Παρέστης Παρθένε ἐκ δεξιῶν, τοῦ Παμβασιλέως, ὡς Βασίλισσα τοῦ παντός, περιβεβλημένη, ἀθανασίας αἴγλην, ἀρθεῖσα μετὰ δόξης, πρὸς τὰ οὐράνια.
Ὁ Οἶκος
Τείχισόν μου τὰς φρένας Σωτήρ μου· τὸ γὰρ τεῖχος τοῦ κόσμου ἀνυμνῆσαι τολμῶ, τὴν ἄχραντον Μητέρα σου, ἐν πύργῳ ῥημάτων ἐνίσχυσόν με, καὶ ἐν βάρεσιν ἐννοιῶν ὀχύρωσόν με· σὺ γὰρ βοᾷς τῶν αἰτούντων πιστῶς τὰς αἰτήσεις πληροῦν. Σὺ οὖν μοι δώρησαι γλῶτταν, προφοράν, καὶ λογισμὸν ἀκαταίσχυντον· πᾶσα γὰρ δόσις ἐλλάμψεως παρὰ σοῦ καταπέμπεται φωταγωγέ, ὁ μήτραν οἰκήσας ἀειπάρθενον.
Πηγή: Ιερά Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας
Τελευταία Ενημέρωση: 7 Φεβρουαρίου 2025
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΣΤΟΝ ΧΑΡΤΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
