Ὁ ἅγιος Στέφανος ἦτο ὁ πρῶτος χριστιανός, ὁ ὁποῖος ἐμαρτύρησε μὲ λιθοβολισμὸν διὰ τὸν Χριστόν, τοῦ ὁποίου τὸ σῶμα οἱ Χριστιανοὶ ἔθαψαν εἰς τὴν γενέτειράν του, πόλιν Γκάμαλα. Ἡ Ἐκκλησία τὸν ἀνεκήρυξε Ἅγιον, ὀνομάζουσα αὐτὸν Πρωτομάρτυρα. Ὁ τόπος τοῦ λιθοβολισμοῦ εὑρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς Ἱερουσαλήμ. Τὸν 5ον αἰῶνα ἀνεκαλύφθη ὁ τάφος τοῦ πρωτομάρτυρος Στέφανου καὶ τὸ σῶμα του μεταφέρθη εἰς τὴν Σιὼν τῆς Ἱερουσαλήμ, ἐνῶ ἀργότερον ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Ἰουβενάλιος μετέφερε τὰ ὀστᾶ του εἰς τὸν κῆπον τῆς Γεθσημανῆς, χτίζων καὶ ἐκκλησία διὰ νὰ τιμήσῃ τὸ ἅγιον αὐτὸ πρόσωπον. Τὸν 5ον αἰῶνα ἐκτίσθη ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ αὐτοκράτορος Θεοδοσίου ἐπιβλητικὴ Βασιλικὴ εἰς τὸν τόπον τοῦ λιθοβολισμοῦ, ἡ ὁποία κατεστράφη. Εἰς τὴν Γεθσημανὴν σήμερον ὁ χῶρος, εἰς τὸν ὁποῖον εἶχε κτίσει ὁ Πατριάρχης Ἰουβενάλιος τὴν ἐκκλησίαν, ἀποτελεῖ ἱερὸν προσκύνημα διὰ τοὺς Ὀρθόδοξους Χριστιανούς.

Συνοπτικός βίος Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου

Ο Άγιος Στέφανος ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους μεταξύ των επτά διακόνων, που εξέλεξαν οι πρώτοι χριστιανοί για να επιστατούν στις κοινές τράπεζες των αδελφών, ώστε να μη γίνονται λάθη και τους χειροτόνησαν οι Άγιοι Απόστολοι. Αν και κουραστική η ευθύνη του επιστάτη για τόσους αδερφούς παρ’ όλα αυτά ο Στέφανος έβρισκε καιρό και δύναμη για να κηρύττει το Ευαγγέλιο του Χριστού. Και όπως αναφέρει η Αγία Γραφή: «Στέφανος πλήρης πίστεως καὶ δυνάμεως ἐποίει τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ».(Πραξ. Αποστόλων, στ΄8-15, ζ΄1-60). Δηλαδή ο Στέφανος, που ήταν γεμάτος πίστη και χάρισμα ευγλωττίας δυνατό, έκανε μεταξύ του λαού μεγάλα θαύματα, που προκαλούσαν κατάπληξη και αποδείκνυαν την αλήθεια του χριστιανικού κηρύγματος.

Ο Στέφανος είχε αφιερώσει τη ζωή του στο κήρυγμα του ευαγγελικού λόγου και στη φιλανθρωπική δράση. Για τη προσφορά και τις αρετές του τιμήθηκε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Με το χάρισμα αυτό θεράπευε ασθενείς και αποδείκνυε τη δύναμη του Χριστού. Με τη βαθιά θεολογική του κατάρτιση ανέτρεπε εύκολα τις κακοδοξίες των Ιουδαίων για το έργο του Χριστού, προκαλώντας την οργή και το φθόνο τους.

Οι Ιουδαίοι, όμως, καθώς ήταν προκατειλημμένοι, εξαπέλυσαν συκοφάντες ανάμεσα στο λαό, που διέδιδαν ότι άκουσαν το Στέφανο να βλαστημεί το Μωϋσή και το Θεό. Με αφορμή, λοιπόν, αυτές τις συκοφαντίες, που οι ίδιοι είχαν ενσπείρει, άρπαξαν με μίσος το Στέφανο και τον οδήγησαν μπροστά στο Συνέδριο, τάχα για να απολογηθεί. Η απολογία του Στεφάνου υπήρξε πρότυπο τόλμης και θάρρους. Χωρίς να φοβηθεί καθόλου, εξαπέλυσε λόγια – κεραυνούς εναντίον των Ιουδαίων. Και από υπόδικος, ορθώθηκε θυελλώδης ελεγκτής και κατήγορος. Τότε ακράτητοι από το μίσος οι Ιουδαίοι, τον έσυραν έξω από την πόλη, όπου τον θανάτωσαν με λιθοβολισμό. Εκεί φάνηκε και η μεγάλη συγχωρητικότητα του Στεφάνου προς τους εχθρούς του με τη φράση του, «Κύριε, μὴ στήσης αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην». Κύριε μη λογαριάσεις σ’ αυτούς την αμαρτία αυτή.