Περιγραφή
Ιστορικά Στοιχεία
Ὁ Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Νικολάου («εἰς Κοπάνους») στὰ Γιάννινα πῆρε τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸ «κοπάνισμα» τῶν ρούχων, ποὺ ἔπλεναν οἱ γυναῖκες στὴ λίμνη. Πότε πρωτοκτίστηκε ἡ ἐκκλησία δὲν εἶναι γνωστό. Ὁ Παναγιώτης Ἀραβαντινὸς στὴ «Χρονογραφία τῆς Ἠπείρου» (1856) ἀναφέρει τὸν Ἅγιο Νικόλαο «εἰς Κοπάνους» σὰν ἕναν ἀπὸ τοὺς διασωθέντες ναοὺς ἀπὸ τὴν τουρκικὴ κατάκτηση τοῦ 1430.
Ὁ Σπυρίδων Λάμπρος στὶς «Σελίδες ἐκ τῆς ἱστορίας τῶν Ἰωαννίνων» ἀναφέρει ὅτι στὴν ἐκκλησία φυλακίστηκαν οἱ δεκαοχτὼ κυράδες μὲ τὴν κυρὰ Φροσύνη: «Ἦτο ἑσπέρα τῆς 21 Ἰανουαρίου 1801… Αἱ 18 γυναῖκες μετηνέχθησαν εἰς τὴν ἀκτὴν τῆς λίμνης, ἀλλὰ μὴ ὑπαρχόντων λεμβούχων κατ’ ἐκείνην τὴν ὥραν, ἐκομίσθησαν εἰς τὸ παρεκκλήσιον τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἔνθα παρέμειναν ἐγκάθειρκτοι ὁλόκληρον τὴν ἑπομένην….».
Χρησιμοποιήθηκε σὰν ἀρχηγεῖο τῶν Σουλιωτῶν ὑπὸ τὸ Νότη Μπότσαρη κατὰ τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ, κάτι ποὺ γνωστοποιεῖται καὶ ἀπὸ τὴ σχετικὴ ἐντοιχισμένη ἐπιγραφή. Ὁ ναὸς κάηκε τότε καὶ ξαναχτίστηκε ἀπὸ τὸ Νούσια (Ἰωάννη) Χρυσὸ τὸ Μάρτιο τοῦ 1845.
Στὸν Ἅγιο Νικόλαο («εἰς Κοπάνους») παντρεύτηκε καὶ ὁ Ἅγιος Γεώργιος ὁ Νεομάρτυρας τὴ σύζυγό του Ἑλένη, ὅπως γράφει ὁ Δημήτρης Σαλαμάγκας στὸ βιβλίο «Ὁ Ἅγιος Γεώργιος ὁ Νέος Μάρτυς ὁ ἐξ Ἰωαννίνων»: «Αὐτὴ λοιπὸν τὴν ἴδια ἑβδομάδα ποὺ εἶχεν ἀρραβωνιαστεῖ, χωρὶς πολλὲς διατυπώσεις καὶ ἄργητες, στὸν ἐξοχικὸ ναὸ τοῦ Ἅϊ – Νικόλα, στοὺς Κοπάνους, μὲς στὴ συγκινημένη προσδοκία τῶν χριστιανῶν ποὺ παρακολουθοῦσαν τὸ μυστήριο, ἀπὸ τὰ χείλη τοῦ ἴδιου αὐτοῦ Παπανικόλα ποὺ τοὺς εἶχεν ἀρραβωνίσει, ἀκουγόταν τὸ θεσπέσιο ἐκεῖνο «Στέφεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Γεώργιος»…».
Ἐντὸς τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, φυλάσσεται ἡ δεξιὰ χεὶρ τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ Θεολόγου. «Στὸ ἐξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κοπάνων ὑπάρχουν πολλὰ ἅγια λείψανα. Τὸ γνωστότερον πάντων εἶναι ἡ δεξιὰ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Αὐτὸ εἶναι ξακουστὸν καὶ θαυμαστόν, ὅλος ὁ κόσμος τὸ ξεύρει στὰ Γιάννινα καὶ στὰ πέριξ», ἀναφέρει ὁ Κωνσταντῖνος Καζαντζῆς στὸ ἀφήγημά του «Τὸ χέρι τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου».
Ἰδιαίτερη εὐλογία ἀποτελοῦν τὰ ἅγια λείψανα τοῦ Νεομάρτυρος Ἁγίου Γεωργίου «τοῦ ἐν Ἰωανίννοις ἀθλήσαντος», καθὼς καὶ τῶν Ἁγίων Γεωργίου τοῦ Μεγαλομάρτυρα, Κηρύκου, Παντελεήμονος καὶ Τρύφωνος, ποὺ φυλάσσονται σὲ προσκυνητάρι στὸ νάρθηκα τοῦ Ναοῦ.
Ὁ Ναὸς πανηγυρίζει δύο φορὲς μέσα στὸ χρόνο: τόσο στὶς 25 Ἰανουαρίου (τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου) ὅσο καί, κατ’ ἔθιμον, τὴν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ. Στὴ διάρκεια τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, τελοῦνται τρεῖς ἱερὲς ἀγρυπνίες: 11 Σεπτεμβρίου (τοῦ Ἁγίου Εὐφροσύνου, τοῦ μάγειρα), 3 Νοεμβρίου (ἀνακομιδὴ τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, τοῦ Μεγαλομάρτυρα) καὶ 11 Ἰουνίου (γιὰ τὴ θαυματουργὴ θεομητορικὴ εἰκόνα τοῦ «Ἄξιον ἐστί»). Ἰδιαιτέρως συγκινητικὴ εἶναι ἡ περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου ἐντὸς τοῦ Κοιμητηρίου, τὸ βράδυ τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς.
Το χέρι του Αγίου Γρηγορίου
«Στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων υπάρχουν πολλά άγια λείψανα. Το γνωστότερον πάντων είναι η δεξιά του Γρηγορίου του Θεολόγου. Αυτό είναι ξακουστόν και θαυμαστόν, όλος ο κόσμος το ξεύρει στα Γιάννινα και στα πέριξ. Δεν παρήρχετο εβδομάς χωρίς να μη απαντήση τις καθ’ οδόν τον Παπαζήσην με ένα μικρόν κουβούκλιον υπό μάλης. Εκουβαλούσε το χέρι του Αγίου Γρηγορίου εις κάποιον ασθενή. Ο Παπαζήσης έλεγε πως για να θαυματουργήσει του αγίου το χέρι έπρεπε να κοιμηθεί τρεις νύχτες στο δωμάτιον του ασθενούς…Περί της ιαματικής δυνάμεως του αγίου λείψανου, αμφιβολία δεν επιτρέπεται, αφού είναι γνήσιον και αληθινόν. Εκτός ότι θα απεσυντίθετο και δεν θα διετηρείτο επί τόσους αιώνας, αν δεν ανήκεν εις άνθρωπον όστις αγίασεν, αλλά ευρίσκεται και γραμμένον επί της αργυράς λαβής ήτις το περικλείει προς την άρθρωσιν που είναι κομμένο. Εκεί επάνω είναι γεγλυμένα εις γραφή αρχαΐζουσα, βυζαντινήν, αυτή εστίν η δεξιά του ιεράρχου Γρηγορίου του Θεολόγου και φωστήρος. Εγώ αυτό το είδα και το γνωρίζω. Είναι κατάμαυρον, ίσως εκ της πολυκαιρίας και όλως οστεώδες… Ευρίσκεται δε εις την κίνησιν της ευλογιάς ωσεί ο μέγας φωστήρ της Εκκλησίας ήθελε να επεκτείνει και επί των μεταγενεστέρων το βάλσαμον της ιεράς αντιλήψεώς του…».
Απολυτίκιο Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Ἦχος α’.
Ὁ ποιμενικός αὐλός τῆς θεολογίας σου, τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε σάλπιγγας· ὡς γάρ τά βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι, καί τά κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι. Ἀλλά πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Πάτερ Γρηγόριε, σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον
Θεολόγῳ γλώττῃ σου, τάς συμπλοκάς τῶν ῥητόρων, διαλύσας ἔνδοξε, ὀρθοδοξίας χιτῶνα, ἄνωθεν, ἐξυφανθέντα τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἐστόλισας, ὅν καί φοροῦσα, σύν ἡμῖν κράζει, τοῖς σοῖς τέκνοις· Χαίροις Πάτερ, θεολογίας ὁ νοῦς ὁ ἀκρότατος.
Πηγή: Ιστοσελίδα Ι.Ν. Αγίου Νικολάου “εις Κοπανούς”, Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων
Τελευταία Ενημέρωση: 23 Δεκεμβρίου 2023
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΣΤΟΝ ΧΑΡΤΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
